కేంద్ర ప్రభుత్వం కీలక నిర్ణయం తీసుకుంది. ఖరీఫ్ ప్రారంభానికి ముందే రైతులకు శుభవార్త అందించింది. 14 పంటలకు మద్దతు ధర పెంచుతూ కేంద్రం నిర్ణయం తీసుకుంది. మద్దతు ధరలపై మొదటి నుంచి అనేక విమర్శలు ఉన్నా, బీజేపీ ప్రభుత్వం ఎంఎస్‌పీ భారీగా పెంచి సాగుకు భరోసా కల్పించింది. మద్దతు రైతులకు ఏ విధంగా ఉపయోగపడుతోంది, జాతీయ ఆహార భద్రతకు మద్దతు ధర పెంపు ఎలా సాయపడుతుంది అనే విషయాలు ఈ కథనంలో తెలుసుకుందాం.

భారతదేశ వ్యవసాయ విధానంలో మద్దతు ధర ఒక మూలస్తంభం. ఇది రైతులు తమ ఉత్పత్తులకు సరసమైన ధరను పొందేలా చూసుకోవడానికి, తద్వారా మార్కెట్ అస్థిరతల నుండి వారి ఆదాయాన్ని కాపాడుకోవడానికి రూపొందించబడింది. MSP వ్యవస్థ అమలు తీరు తీవ్ర చర్చనీయాంశంగా ఉంది. దీని అమలుపై విమర్శలు వెల్లువెత్తుతున్నాయి.

మద్దతు ధర లక్ష్యాలు

వ్యవసాయరంగం, దానిపై ఆధారపడిన కోట్లాది రైతులకు భరోసా కల్పించే లక్ష్యంతో ఐదు దశాబ్దాల కిందటే మద్దతు ధరలు ప్రారంభించారు. పంటలు సాగు చేసే రైతులకు వారు పండించిన పంటలకు కనీస ఆదాయం హామీ లేకపోతే తీవ్రంగా నష్టపోయే ప్రమాద ముంది. ముఖ్యం దేశ ఆహార భద్రత అంశం ఇందులో ముడిపడి ఉంది. ఒకప్పడు అమెరికా నుంచి ఓడలో గోధుమలు వస్తే తప్ప, దేశంలో ప్రజలకు కడుపు నిండని పరిస్థితి. అలాంటి పరిస్థితి నుంచి ఏటా 327 మిలియన్ టన్నుల ఆహార ధాన్యాలు పండిస్తూ, 60 మిలియన్ టన్నుల బియ్యం, గోధుమలు ఎగుమతి చేసే స్థాయికి చేరడానికి మద్దతు ధర ఉపయోగపడిందని అనడంలో అతిశయోక్తి లేదు.
మార్కెట్ శక్తులు రైతులను దోపిడీ చేయకుండా చూసుకోవడానికి ప్రభుత్వం చేసే మార్కెట్ జోక్యం యొక్క ఒక రూపమే మద్దతు ధర. ఇది 26 రకాల పంటలకు కనీస ధరను నిర్ణయిస్తుంది. ప్రకటించిన ధరకన్నా తగ్గితే, ప్రభుత్వం ఉత్పత్తులను కొనుగోలు చేయడానికి హామీ ఇస్తుంది.

మద్దతు ధర ప్రాథమిక లక్ష్యాలు

మద్దతు ధర ప్రధాన లక్ష్యం..రైతుకు ఆదాయ హమీ ఇవ్వడం. ఇందుకు రైతులకు కనీస ధరను అందించడం తప్పనిసరి. కనీస ఆదాయాన్ని నిర్ధారించడం ద్వారా ఏ పంటలు సాగు చేయాలో రైతులే నిర్ణయించుకునే అవకాశం దక్కుతుంది. దీని వల్ల ఆహార పంటల సాగుతో దేశంలో ఆహార కొరత లేకుండా చేయడంలో మద్దతు ధర కీలకంగా పనిచేసింది. ఆహార ధాన్యాల దిగుబడులు గణనీయంగా పెంచడం ద్వారా మార్కెట్లో ధరలను స్థిరీకరించడం, ధరల హెచ్చుతగ్గులను నివారించడానికి మద్దతు ధర సహయపడుతుంది.

ఈ ధరను ఎవరు నిర్ణయిస్తారు?

మద్దతు ధర నిర్ణయం అనేది శాస్త్రీయంగా జరుగుతుంది. ఏటా పెరుగుతున్న సాగు ఖర్చులను పరిగణనలోకి తీసుకుని పలు పంటలకు కేంద్రం మద్దతు ధరలు ప్రకటిస్తుంది. కేంద్రంలోని వ్యవసాయ వ్యయాలు, ధరల కమిషన్ మద్దతు ధరలను నిర్ణయిస్తుంది. ఉత్పత్తి వ్యయం, డిమాండ్, సరఫరా లెక్కలు, వినియోగదారులపై ప్రభావం వంటి అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకుని వ్యవసాయ వ్యయాలు, ధరల కమిషన్ 26 పంటలకు MSPలను సిఫార్సు చేస్తుంది. ఆర్థిక వ్యవహారాల క్యాబినెట్ కమిటీ ఏటా ఈ సిఫార్సులను ఆమోదిస్తుంది.

ధరల స్థిరీకరణలో మద్దతు ధర కీలక పాత్ర

ముఖ్యంగా మార్కెట్ అస్థిరత సమయంలో ధరలను స్థిరీకరించడంలో మద్దతుధర కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది. ఉదాహరణకు, కరోనా మహమ్మారి సమయంలో, గోధుమలకు మద్దతు ధర క్వింటాల్‌కు రూ.1,975గా నిర్ణయించారు. ఇది ధర స్థిరత్వాన్ని కొనసాగించడంలో సహాయపడింది. రైతులు తమ ఉత్పత్తులకు న్యాయమైన ధరను పొందేలా చూసుకుంది.

రైతు సంక్షేమం

దేశంలో ఇప్పటికీ సగానికిపైగా ప్రజలు వ్యవసాయం, దాని అనుబంధ రంగాలపై ఆధారపడి జీవిస్తున్నారు. దాదాపు 70 కోట్ల మందికి ఉపాధి కల్పిస్తోన్న అతి పెద్ద రంగంగా వ్యవసాయరంగం ఉంది. దాని అనుబంధ రంగాలైన జౌళి, పట్టు, ఆహార ప్రాసెసింగ్ రంగాల్లోనూ 12 కోట్ల మంది ఉపాధి పొందుతున్నారు. రైతుల సంక్షేమంతోపాటు, దానిపై ఆధారపడి జీవించే వారి ఉపాధిని కాపాడటంలో మద్దతు ధర ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తోంది. పంజాబ్ వంటి ప్రాంతాలలో, మద్దతు ధరలు రైతుల ఆదాయాలను గణనీయంగా పెంచాయి. మద్దతు ధర కారణంగా గోధుమ సాగు వలన సగటు ఆదాయం దశాబ్దంలో రెట్టింపు అయిందని నివేదికలు సూచిస్తున్నాయి. ఇది రైతులకు ఆర్థిక భద్రతను అందిస్తుంది.

ప్రాంతీయ అసమానతలు

హరిత విప్లవం కారణంగా దేశంలో ప్రధానంగా రెండు పంటల దిగుబడులు గణనీయంగా పెరిగాయి. వరి, గోధుమ పంటల సాగు విపరీతంగా పెరిగింది. పంజాబ్, పశ్చిమబెంగాల్, ఏపీ, హర్యానా రాష్ట్రాల్లో ఆహార ధాన్యాల ఉత్పత్తి గణనీయంగా పెరిగింది. పంజాబ్, హర్యానా వంటి రాష్ట్రాలలోని రైతులకు మద్దతు ధర ప్రయోజనం చేకూర్చినప్పటికీ, దేశవ్యాప్తంగా దాని ప్రభావం అసమానంగా ఉంది. రవాణా, నిల్వ సమస్యలు అవగాహన లేకపోవడం వల్ల ఈశాన్య రాష్ట్రాలు, ఇతర ప్రాంతాలలోని రైతులు తరచుగా మద్దతు ధర ప్రయోజనాలను పొందడంలో ఇబ్బందులను ఎదుర్కొంటున్నారు.

మద్దతు దర కల్పిండంలో సవాళ్లు

మద్దతు ధరపై అనేక విమర్శలు కూడా ఉన్నాయి. సాగు ఖర్చుల కన్నా 50 శాతం అధికంగా మద్దతు ధర నిర్ణయించాలని హరితవిప్లవ పితామహుడు స్వామినాథన్ సిఫార్సులు నేటికీ అమలుకు నోచుకోలేదు. మద్దతు ధరకు రైతులు పండించిన దిగుబడులు కొనుగోలు చేసేందుకు సరైన యంత్రాంగం లేదు. కేవలం వరి, గోధుమలు మాత్రమే కేంద్రం కొనుగోలు చేస్తోందనే విమర్శలు ఉన్నాయి. విస్తృత శ్రేణి పంటల కోసం ఉద్దేశించినప్పటికీ, మద్దతు ధర ప్రయోజనాలు ప్రధానంగా గోధుమ, వరి, మొక్కజొన్న పంటకు పరిమితమైంది. ఇది ఇతర ముఖ్యమైన పంటల సాగును నిరుత్సాహపరుస్తోంది. ఇది పంట వైవిధ్యీకరణ లేకపోవడానికి దారితీస్తుంది.
మద్దతు కింద సేకరణ అస్తవ్యస్తంగా తయారైంది. రైతులు చెల్లింపులలో జాప్యాన్ని ఎదుర్కొంటున్నారు. అనేక ప్రాంతాలలో సేకరణ మౌలిక సదుపాయాలు సరిపోవు, దీని వలన మద్దతుధర ప్రయోజనాలకు ప్రయోజనాలు తగ్గుతున్నాయ. ఖాతా ధరలు కొన్ని పంటల అధిక ఉత్పత్తికి దారితీయవచ్చు, భూమి, నీటి వనరులపై ఒత్తిడి తెస్తాయి. ఉదాహరణకు, వరి, గోధుమ సాగుపై అతిగా ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం వల్ల కొన్ని ప్రాంతాలలో భూగర్భజల మట్టాలు తగ్గాయి.

చట్టబద్ధీకరణ చర్చ

మద్దతు ధరని చట్టబద్ధం చేయడం ద్వారా దానిని చట్టబద్ధమైన హామీగా మార్చడం గురించి చర్చ కొనసాగుతోంది. ఇది రైతులందరికీ న్యాయమైన ధరలను నిర్ధారిస్తుందని ప్రతిపాదకులు వాదిస్తున్నారు, అయితే వ్యతిరేకులు మార్కెట్ వక్రీకరణలు, పెరిగిన ప్రభుత్వ వ్యయం గురించి ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.

ఇటీవలి పరిణామాలు: ఖరీఫ్ పంటలకు మద్దతుధర పెంపు

మే 2025లో, భారత ప్రభుత్వం 2025-26 మార్కెటింగ్ సీజన్ కోసం 14 ఖరీఫ్ పంటలకు మద్దతు ధ పెంపును ప్రకటించింది. వరి పంటకు MSPని క్వింటాలుకు రూ.69 పెంచి రూ.2,369కి, గ్రేడ్ A వరి రూ.2,389కి పెంచారు. ఇతర ముఖ్యమైన పెంపుదలలలో మొక్కజొన్న రూ.2,400, పెసలు రూ.8,768, పత్తికి రూ. 589 పెరిగాయి.ఈ పెంపుదల ఇన్‌పుట్ ఖర్చులపై కనీసం 50 శాతం లాభం అందిస్తుందని ప్రభుత్వం పేర్కొంది. మొక్కజొన్న,సజ్జ వంటి కొన్ని పంటలు 63 శాతం వరకు లాభాన్ని ఇస్తాయని హామీ ఇస్తున్నారు. అయితే, రైతులు అసంతృప్తి వ్యక్తం చేశారు, స్వామినాథన్ కమిషన్ సిఫార్సు చేసిన 50 శాతం లాభం ఆధారంగా MSP కోసం దీర్ఘకాలిక డిమాండ్ కంటే ఈ పెంపుదల తక్కువగా ఉందని పేర్కొన్నారు, ఇందులో ఖర్చు గణనలో మూలధనంపై వడ్డీ కూడా ఉంటుంది.

సంస్కరణ కోసం సిఫార్సులు

విస్తృత శ్రేణి పంటలను, ముఖ్యంగా పప్పుధాన్యాలు, నూనెగింజలు, ముతక ధాన్యాలను చేర్చడానికి మద్దతు ధర కవరేజీని విస్తరించడం పంట వైవిధ్యతను ప్రోత్సహిస్తుంది.ఆహార భద్రతను పెంచుతుంది.కొనుగోలు ప్రక్రియను క్రమబద్ధీకరించడం, మౌలిక సదుపాయాలను మెరుగుపరచడం, సకాలంలో చెల్లింపులు నిర్ధారించడం ద్వారా దేశవ్యాప్తంగా రైతులకు మద్దతు ధర మరింత అందుబాటులోకి వస్తుంది.

కనీస మద్దతు ధర వ్యవస్థ భారతదేశ వ్యవసాయ విధాన చట్రంలో ఒక మూలస్తంభం, ఇది రైతులకు వారి పంటలకు కనీస ధరను హామీ ఇవ్వడానికి ఉద్దేశించబడింది, ఇది వడుదుడుకుల మార్కెట్ హెచ్చుతగ్గుల నుండి వారిని రక్షించడానికి ఉద్దేశించబడింది. 1960లలో హరిత విప్లవం సమయంలో ప్రవేశపెట్టిన మద్దతుధర, ఆహార ఉత్పత్తిని ప్రోత్సహించడానికి, జాతీయ ఆహార భద్రతను నిర్ధారించడానికి రూపొందించబడింది. దశాబ్దాలుగా, ఇది వ్యవసాయ విధానం యొక్క శక్తివంతమైన – కానీ వివాదాస్పదమైన – సాధనంగా పరిణామం చెందింది.